04.03.2021

Авариялық жағдайлардағы іс-қимылдарға жер қойнауын пайдаланушы қауіпті өндірістік объектілердің персоналының жеткіліксіз дайындығы, тау-кен қазатын кәсіпорындардың жұмыскерлерін дайындау (оқыту) сапасын жоғарлатуға бағытталған қосымша шараларды қабылдаудың қажет екендігін білдіреді.

Жер қойнауын пайдаланушы қауіпті өндірістік объектілердегі тау-кен жұмыстарын қауіпсіз жүргізу Қазақстан Респбуликасының төтенше жағдайлар Министрлігі мен «Өрт сөндіруші» АҚ, «КӘАҚҚ РОШ» ЖШС, DEZEGA Холдинг Украина өкілдерінің екі жақты кездесулерінде талқыланды.

Зиянды заттардың лақтырысымен тау-кен қазбаларының газдануы мен түтінденуімен технологиялық жабдықтардың және механизмдердің жануы, экзогенді және эндогенді өрттер – кезеңді болып тұратын инциденттер, сонымен бірге авариялық жағдайдарда іс-қимылдарға персоналдың жеткіліксіз дайын болуы, тау-кен қазатын кәсіпорындардың жұмыскерлерін дайындау (оқыту) сапасын жоғарлатуға бағытталған қосымша шараларды қабылдаудың қажеттігін білдіреді.

Максимальді нақты авариялық жағдайға жақынырақ және өзінқұтқару құралдарын қолдану, кәсіпорын персоналының жиі тәжірибелік жаттығуларын ұйымдастыру үшін, оқыту мен жаттығулардың аталған түрлерін реттейтін (әрі қарай - Нұсқаулық) құжатты құруды талап етеді.

Нұсқаулықты құру (максимальді нақты авариялық жағдайға жақынырақ және өзінқұтқару құралдарын қолдану, кәсіпорын персоналының жиі тәжірибелік жаттығуларын ұйымдастыру бойынша), оқшаулау өзінқұтқарғыштарын пайдалануға тау- кен жұмыскерлерін нақты дайындаудың қажеттілігі айтылды. Ресей Федерациясындағы Северная және Распадская шахтыларындағы соңғы ірі авариялар, сонымен бірге 2020 жылдың желтоқсан айындағы «Ақтөбе мыс компаниясы» ЖШС «Весенне-Аралчинский» жерасты кенішіндегі топтық жазатайым жағдайда, осы кәсіпорындардағы оқытуды өткен кездегі алынған өзінқұтқарғыштарға қосылудың тәжірибелік машықтары ғана адамдардың құтқарылғандығын бірнеше рет өз ауыздарынан айтылды және соның арқасында олар тірі қалып, отбастарына аман оралғандықтарын көрсетті. Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының көптеген шахтылары мен кеніштерінде жұмыскерлердің оқшаулау өзінқұтқарғыштарға (тек қана теория жүзінде) қосылудың тәжірибелік машықтарының жоқтығы, авариялық жағдай болған кезде адам шығынына әкеліп соғатынын көрсетті.

Оқшаулау өзінқұтқарғыштарының жоғары бағасы, жер қойнауын пайдаланушы кәсіпорындарға оларды тәжірибе жүзінде қолдануға үнемдеуге итермелейді және көбіне теориялық оқыту ғана жүреді, ал нормативтік актілерде персоналды тікелей оқытуға нұсқау көрсетілмеген.

Сонымен қатар қазіргі таңда нарықта тренажер-өзінқұтқарғыш деп аталатындар, сонымен бірге әртүрлі өндіруші фирмалардың тренажер-имитаторлары пайда болды. Тренажер-өзінқұтқарғышты тәжірибелік қолдану үшін, онда регенеративті патрон болуы қажет және ол шахтыда қолданылатын өзінқұтқарғыш түріне сәйкес келуі керек. Одан басқа, тренажер-өзінқұтқарғышта регенеративті патронның қорғаныс әрекет ету уақыты (әрі қарай - ҚӘУ) химиялық байланыстағы оттегімен өзінқұтқарғышта тыныс алу машығын толықанды өңдеу үшін міндетті жағдайда шахтыда қолданылатын өзінқұтқарғыштағы ҚӘУ 50% кем болмауы тиіс. Патрон-имитаторымен тренажер-өзінқұтқарғыш оқыту сыныбында теориялық оқыту кезінде ғана қоолдануылу керек.

Осы жағдайда болған ахуалды дұрыстау үшін «Тау-кен және геологиялық барлау жұмыстарын жүргізетін қауіпті іөндірістік объектілер үшін өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларымен» (2014 жылдың 30 желтоқсанындағы Қазақстан Республикасының инвестициялар және даму Минстрлігінің №352 бұйрығы. 2015 жылдың 13 ақпанында Қазақстан Республикасының әділет Минстрлігінде тіркелді) толықтыру қажет, келесі нормалармен:
- жалпы норма, мұнда оқыту процессі жазылады;
- жалпы норма, тәжірибелік жаттығулар процессі жазылады.

Одан басқа «Жерасты жұмыстарында жұмылдырылған көмірлі және тау-кенді өнеркәсіпте» СИЗОД жұмыскерлердің қолдануын міндетті тәжірибелік оқыту бойынша Нұсқаулықтарды» құру және бекіту керек, онда кәсіби әскерилендірілген авариялық- құтқару қызметінің және тау-кен бақылау өкілдерінің міндетті түрде қатысуын және оқытуды өткізіп жатқан жауапты тұлғаларды анықтау қажет.

Қазақстан Респбуликасының төтенше жағдайлар Министрлігі мен «Өрт сөндіруші» АҚ, «КӘАҚҚ РОШ» ЖШС, DEZEGA Холдинг Украина өкілдерінің екі жақты кездесулерінің нәтижесі бойынша, Қазақстан Респбуликасында сәйкес келетін нормативтік құықтық акілерге (НҚА) қосымшалар мен өзгертулер енгізудің қажеттілігі туындағаны туралы қорытындыға келді.